■ نهضت معماری مدرن بخش معماری

نهضت معماری مدرن در موقعیت تاریخی معینی شکل میگیرد.
کشورهای صنعتی شده ی اروپا پس از اندوختن ذخایر و ثروت های عظیمی که در پی کشفیات و ابداعات قرن 19به دست می آورده بودند و با گسترش دادن سلطه ی خود به فضاهای خارج از اروپا و مستحکم کردن این تسلط از راه سیاست های فرهنگی و اداری خاص ، ارزش افزوده ای بسیار در اختیار داشتند که می بایست در ادامه ی طریقی که از سال های آخر نیمه دوم قرن 19 بارون هوسمن در سطح شهرها ، رکفلر در زمینه ی اقتصاد و بیسمارک در سیاست اداری و کانت در فلسفه ی حکومتی بنیان گذاری کرده بودند ، به کار گرفته شود.
موضوع تحرک اقتصادی گسترده ای که برای اولین بار به شکل جامعی اروپاییان را به یکدیگر شبیه می سازد به این خاطر است که ، به اعتقاد آنان معماری – شهرسازی نوین زاده و پرداخته ی عوامل اقتصادی – اجتماعی و دارای فرهنگی زیر بنایی است.
کشورهای صنعتی اروپا در دو دهه ی اول قرن 20 از رفاه ویژه ای برخوردار بودند . سکنه ای آزاد شده از روستاها و سرزمین های متشکل برای تولیدات کشاورزی ، بهترین نیرو برای فعالیت های بزگ به شمار می رفت و هر دولتی ، علاوه بر دسترسی و بهره گیری از مصرف کنندگان ( خارجی ) اولین گام ها را برای مصرف کننده نمودن بومیان بر می داشت.
سیستم های حکومتی پس از اندوختن تجربیات پر ارزش قرن 19 لزوم سرمایه گذاری در زمینه ی خدمات عمومی و افزایش رفاه عمومی را آموخته و راه گسترش فعالیت های عمرانی را پیش گرفته بودند . شهر نشینی که علامتی از رفاه و تمدن به حساب می آمد ، با مقیاسی نو و به شکلی همگانی تقویت می شد و سعی در به وجود آوردن بهترین شرایط سکونت شهری با تدوین قوانین شهرسازی در سطح کشور همراهی میکرد . آنچه در اوایل قرن 20 به عنوان مهمترین مسأله در بین معماران و شهرسازان مطرح می شود در ربط دادن شکل و کارکرد و یا در ارجحیت دادن یکی نسبت دیگری خلاصه می شود.

هسته های اولیه شهرنشینی

برسی های انجام شده نشان می دهد که آستانه تمدن و شهرنشینی در پنج ناحیه تا دوره مسیحیت ظاهر شده است . این پنج ناحیه شامل : جنوب غربی آسیا – آمریکای مرکزی – پرو – هند – چین بوده است.
شهر های اولیه در مرکز مجموعه روستاها و زمین های کشاورزی قرار داشتند و مازاد تولید روستاها ی اطراف در آنجا مبادله می شد.در اغلب شهرها طبقه روحانی بر ساخت اجتماعی شهر حاکم بود و امور دینی و اقتصادی شهر را رهبری می کرد.
معابد و قصرها از ساختمان های اصلی شهر به شمار می آمدند . لیکن معابد هم از نظر کالبد و هم از نظر کارکرد نقش ، مهمترین عنصر شهری محسوب می شدند . در درۀ رود نیل مصر ، شهر هایی مانند ممفیس و تب بین هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد و در درۀ سند – هند ، شهرهای موهنجودارو و هاراپا حدود 2500 سال قبل از میلاد با گسترش پاره ای از نوآوری ها ، تمدن شهری از بین النهرین در نقاط مرکزی حوزه های حاصلخیز شکل گرفتند.
شهر هارایا دارای دو خیابان شرقی – غربی و سه خیابان شمالی – غربی با عرض در حدود 11 متر بود . شهر 12 چهارراه داشت که کوچه های فرعی از آنها منشعب می شد . در دوره های اولیه شهر نشینی ساخت اجتماعی و تکنولوژی در توسعه شهری بسیار مؤثر بودند و شهرها از نظر امنیت و سلامتی مردم با روستاها تفاوت چندانی نداشتند .

ویژگی شهر های اولیه

گوردن چایلر

اصطلاح انقلاب شهری را به کار می برد و به ده ویژگی اشاره میکند که شهرها ی اولیه به وجود آمده را از روستاهای آن دوره متمایز می سازد ، این ویژگی را در پنج عنوان می توان خلاصه نمود :

الف ) اندازه جمعیتی
شهرهای اولیه از نظر اندازه جمعیت با همه سکونت گاه هایی که قبلاً وجود داشتند کاملاً متفاوت بودند .
ب ) ساختار جامعه
یکی از خصیصه های اصلی دوره نئولیتیک ، تخصصی شدن مشاغل است .
با گذر از نظام قدیمی در مشاغل کشاورزی ، اشتغال تمام وقت در کارگاه ها ، صنایع دستی ، اموراداری و اجراییبه وجود آمد .
این دگرگونی در اشتغال ساکنان سکونت گاها را نه از طریق خویشاوندی بلکه به واسطۀ شرایط و صلاحیت شهروندی با هم پیوند می داد .
ظهور و نقش کاهنان و شاهان که صلح و نظم را برای طبقات پایین جامعه تضمین می کرد ، به ناچار یک قشربندی اجتماعی تازه را ایجاد کرد که در روستاها سابقه نداشت .
ج ) سرمایه عمومی
پیامد ایجاد یک جامعه مدنی ، تشکیل سرمایه عمومی و در نتیجه ساخت بناهای یادبود و مقبره بود که قشرجدیدی از جامعه ، یعنی کاهنان بر آن حاکمیت داشتند .
این جریانات قشرهای دیگر مثل صنعتگران ، معماران و هنرمندان را در جامعه موجودیت می بخشید .
با فعالیت تمام وقت این هنرمندان ، زندگی آنها از طریق معابد و یا پادشاهان تاَمین می شد .
ه ) نگارش و علوم
نیاز به ثبت و حفظ امور مختلف در سازمان های اجتماعی ، مقدمه ابداع خط و ریاضیات بود که هر دو با تمدن بشر پیوند دارند .
و ) تجارت
بدون شک فعلیت های تجاری ، نو آوری خاص سکونت گاه های شهری نسبت به روستاها بود که به شبکه ای از راه های تجاری وابستگی داشتند .
این شبکه راه ها به عنوان استخوان بندی شهر و نواحی شهر نشینی محسوب می شد .
　
شهر و شهر نشینی در قرون وسطی

1 - دوره تاریخی ما بین انقراض تمدن روم در قرن 5 میلادی تا دوره رنسانس برای اولین بار توسط علمای انسان گرای اواخر قرن 15 میلادی قرون وسطی نامیده می شود .
2 – شهر نشینی در این دوره در اروپا دو مقطع مشخص دارد ،
الف ) از قرون 5 تا اواخر قرن 10 میلادی .
ب ) از قرن 11 به بعد .
3 – در مقطع دوم ( قرن 5 تا اواخر 10 میلادی ) شهرهای واقع در قلمروی امپراطوری روم به تدریج راه زوال پیمودند و ساکنان آن برای تاَمین معاش خود به کشتزارها و نواحی روستایی روی آورده و شهر به عنوان مرکز اداری عمل نمی کرد و از اهمیت بازرگانی و تولیدی آن کاسته شد .
4 – در مقطع دوم ( از قرن 11 به بعد ) گرایش به شهر نشینی بار دیگر آغاز شد و شهرها به آرامی توسعه یافتند .
5 – بیشتر شهر ها اعتبار خود را از تجارت به دست می آورند و تحت تسلط کلیسا بودند .
6 – در دوره قرون وسطی ، خارج از اروپا ، دو عامل جنگ های صلیبی و رشد جمعیت ، بسش از همه در توسعه شهر ها مؤثر بودند.
7 – کارکرد شهر ها در ابتدا ، بیشتر مذهبی – اداری و نظامی بود و بعد ها کارکرد تجاری به آنها افزوده شد .
8 – شهر ها ی قرون وسطی را دیوار های ضخیم ،؛ برج های دیده بانی و خندق هایی برای دفاع نظامی احاطه می کرد .

شهر و شهرنشینی در دوره رنسانس

قرن 15میلادی در اروپا به ویژه اروپای غربی دوره تجدید حیات یا نوزایش علم (رنسانس) نامیده میشود .
شهر در این دوره به عنوان ملک اشرافی با قصر های بزرگ حاکمان و خاندان ها است که این ساختمان ها نماد شهر فعال ، زنده پر تحرک محسوب می شدند .
ساخت و شکل شهر در این دوره تحت تأثیر سه گروه معماران ، نظریه پردازان شهری و مهندسان نظامی است .
در دوره رنسانس ، معماران به نظرات مارکوس ویتوریس پالیو ( اهل رم ، برنامه ریز و مهندس نظامی ) اهمیت زیاد می دادند . وی تفکرات جدیدی را در شهرسازی و برنامه ریزی شهری مطرح ساخت . او در مکان گزینی شهرها به عامل سلامتی انسان بیش از عوامل دیگر اهمیت می داد .
از نظر متفکران دوره رنسانس ، شهر باید به نیازهای گوناگون زندگی انسان پاسخ دهد ، تنها چشم انداز کلیسایی و حالت تقدس شهر برای این منظور کافی نیست . بلکه علاوه بر کارکرد شهر ، باید به زیبایی های شهری و شوق زندگی نیز در شهرها اهمیت داد.

سر توماس مور
از اندیشمندان این دوره می باشد که آرمان شهر او یک جزیره هلالی شکل را به تصویر میکشد که در آن 54 شهر با فاصله حدود 40 کیلومتر از هم بنا شده بود .
قدرت سیاسی پادشاهان سبب می شد که همه خیابان ها ی اصلی شهر به قصر آنها ختم شود .
عدم تأمین هزینه ها به دلیل بالا بودن هزینه های دفاعی باعث شد که دیوارها همچنان بخشی از فعالیت دفاعی را عهده دار شوند و این باعث تراکم جمعیت در داخل دیوارها ی شهر شد و زندگی آپارتمانی توسعه یافت .

دوره شهرهای صنعتی

1 – اقلاب صنعتی در قرن 18 میلادی سر آغاز دوره جدیدی در پیدایش شهر و شهرنشینی به شمار می آید . اولین شهرهای صنعتی در انگلستان به وجود آمدند ، جایی که انقلاب صنعتی از آنجا آغاز شد . شهر های تجاری زمینه های مساعدی را برای پیدایش شهرهای صنعتی فراهم آوردند .
2 – در قرن 18 و 19 فعالیت های اقتصادی باعث تراکم شدید سرمایه ها و مردم در شهرها شد.
3 – عمومی ترین خصیصه صنعتی شدن پیدایش نظام کارخانه ای بود . کارخانه ها ی تولیدی در مجاورت مراکز تأمین منابع انرژی به ویژه معادن ذغال سنگ به تولید پرداختند و در مجاورت کارخانه ها ، واحد های مسکونی کارگران و ایستگاه های راه آهن به وجود آمد .
4 – در سال 1760 شهر منچستر اولین شهر صنعتی در انگلستان در حدود 17 هزار نفر جمعیت داشت .
5 – در این مدت بیشتر شهرها در حوزه های ذغال خیز انگلیس به رشد و تکامل رسیده بودند .
6 – در دوره انقلاب صنعتی هنوز هم خدمات شهری بهداشت و درمان و آب و ... به همان شکل خود باقی مانده بود . در هفت دهه اول قرن 19 مفهوم آزادی در رهایی از محیط های کثیف و بیماری زا خلاصه می شد .
7 – کارخانه ها و ایستگاهای راه آهن در بخش مرکز شهرها قرار گرفتند .
8 – پیرامون مراکز صنعتی و تجاری شهر را مناطق فقیرنشین کارگری با واحدهای مسکونی آلوده وغیر بهداشتی احاطه کردند .
9 – به تدریج شهرها دو قطبی شدند ، ثروتمندان و صاحبان صنایع در نقاط سالم و زیبای شهر و به دور از هر گونه آلودگی زندگی می کردند . بدین ترتیب میان طبقات غنی و فقیر جامعه شهری شکاف اجتماعی – اقتصادی و فضایی بروز کرد .

مکاتب فلسفی – سیاسی متأسر از دوره صنعتی

الف ) سوسیالیست های آرمان گرا : برای ایجاد جامعه ای کوچک خودکفا به دور از شهرها تلاش میکردند بعدها زمینه های فکری آنها به ظهور نهضت شهرک های جدید در انگلیس منجر شد .
ب ) اثر گذاشتن بر تفکرات مارکس و انگلس : و دیگر بزرگان سوسیالیست و شکل دادن به ابعاد فکری و سیاسی آنها که شهر را کانون سرمایه داری ظالمانه ، انواع بهره کشی ها ، زندگی فقیرانه و سوء تغذیه مردم میدانستند .
ج ) اصلاح طلبان :
1 – معتقد بودند مسائل شهرهای صنعتی و زیان های آن را در داخل جامعه می توان بر طرف ساخت .
2 – بر اساس این تفکر با حفظ نظام موجود ، دولت ها باید حداقل شرایط درمانی – بهداشتی و خانه سازی را برای توده مردم فراهم سازند .
عوامل گسترش شهرها
آنچه که اساس شهرنشینی و گسترش و توسعه شهرها را بنیان گذارد ، به قرن 18 میلادی باز می گردد که به عصر انقلاب صنعتی شهرت دارد .
عواملی که به توسعه و رواج شهرنشینی پس از کشف نیروی بخار در سال 1765 انجامید عبارت بودند از : اختراع برق ، اتومبیل ، لوکوموتیو ، هواپیما که به توسعه و بسط راه ها انجامید . این عوامل شالودۀ شهر نشینی و اساس شهرهای بزرگ امروزی را بنیان گذارد .

انقلاب صنعتی و به دنبال آن تحولاتی که به انقلاب در امر شهرنشینی در نیمه دوم قرن 19 انجامید ، استقرار انسان در شهرها را به گونۀ دیگری جلوه گر ساخت . مهم ترین عواملی که رواج شهرنشینی و پیدایش شهرهای بزرگ انجامید عبارت اند از:

1 – تحول در حمل و نقل و سرعت مبادلات ، این تحول ، سرعت بشر را به چند برابر سرعت حرکت قبلی رسانید .
2 – پیدایش تخصص و تقسیم کار ، در کلیه امور شهرهای پس از انقلاب صنعتی ، با تحول در امر صنعت ، احتیاج به نیروی ماهر و متخصص ، روز به روز بیشتر حس می شد .
3 – ازدیاد جمعیت در اثر پیشرفت علم طب و کاهش بیماری ها ، ساختن داروها ، واکسن ها و امثال آن از یک سو و بالا رفتن سطح بهداشت عمومی از سوی دیگر ، کاهش مرگ و میر را به دنبال داشت و یکباره جمعیت جهان را به چندین برابر دوره های قبل رسانید.
4 – توسعه مهاجرت ها با تغییر شکل تولید و تنوع فعالیت ها و مشاغل از کشاورزی و دامداری به صنعتی ، مردم روستاها به شهرها سرازیر شده و به سکونت در شهرها پرداختند .
5 – تمرکز صنعت و تجارت ، ایجاد کارخانه های بزرگ در مناطقی که دارای شرایط بهتری مثل دسترسی به مواد اولیه ، جمعیت متخصص ، موقعیت مناسب و امثال آن بود ، تمرکز صنایع و وابسته به صنایع بزرگ را به دنبال داشت که در اثر آن توسعۀ راه و افزایش رقابت های اقتصادی ، و توسعه تجارت به وجود آمد .
6 – توسعه مراودات اقتصادی در این تحول ، اقتصادهای بر مبنای عملکردهای منطقه ای به رقابت با یکدیگر پرداختند که خود به خود افزایش تولیدات و وجود بازارهای خرید و فروش بزرگ را به دنبال داشت .
7 – بالا رفتن سطح درآمد در اثر اشتغال به کارها و حرفه های مختلف در شهرها ، خود به خود میزان درآمد شهرنشینان ، به مراتب بهتر از نقاط دیگر و روستاها بود ، و این خود موجب جلب جمعیت از نقاط روستایی به سوی شهرها شد .
8 – تنوع در مشاغل در شهرهای ما قبل صنعت ، مشاغل محدود و مشخص بود . در حالیکه در دوران پس از آن شهرنشینان می توانستند در مشاغل مختلف به کار بپردازند.
9 – پیدایش و گشترش وسایل ارتباط جمعی ، اختراع ماشین چاپ و سایر وسائل ارتباط جمعی مانند رادیو ، تلویزیون و تلفن ، سرعت مبادلۀ افکار را افزایش داد و از این نظر مردم جهان به هم نزدیکتر شدند .

تحولات شهرسازی

دامنه پیدایش تحولات امروزی و دانش شهرسازی ، به قرن 19 میلادی می رسد . در اثر رونق و توسعۀ صنعت و مشکلات ناشی از آن و به دنبال تأسیس مراکز تخصصی و علمی و دانشگاهی در زمینۀ مسائل شهرسازی گام های اساسی در حلمسائل شهری برداشته شد و نظریات مختلفی در این زمینه عنوان گردید .
در اواخر قرن 19 و در حدود سال 1870 ، شهرهای بزرگ پیوسته رو به رشد نهدند . در این مورد تئوریهای مختلف و طرح های گوناگونی جهت رشد و توسعۀ شهرها ارائه شد که مهم ترین آنها عبارت انداز :

◄کامیلوزیته و رفرم شهرها
در اواخر قرن 19 ، شهرسازان طرح های مختلفی برای شهرهای بزرگ دادند که از آن جمله اوژن هاسمان فرانسوی ( 91 – 1809 ) طرحی برای دگرگونی نقشه پاریس که اولین شهر بزرگ دنیای صنعت بود داد . وی اقدامات خود را در جهت تغییر نقشه پاریس بر اساس بهتر شدن وضع بهداشت شهر از طریق از بین بردن کوچه پس کوچه های آلودۀ شهر ، حمل و نقل سریع مردم به راه آهن و مراکز تجاری و تفریحی ، عریض نمودن خیابان ها و بلوارهاوسیع قرار داد.
این طرح ها در اروپا مورد تقلید قرار گرفت و یک نوع زشتی و تقلید همه جانبه از کارهای هاسمان به زودی دیده شد. در سال 1889 کامیلوزیته شهرساز اتریشی در کتاب خود به نام شهرسازی چاره کار را در بازگشت به شیوه های هنری قرون وسطی پیشنهاد نمود.
به نظر وی نحوه ای که در شهر قرون وسطایی ، خیابان به میدان می پیوست ، رابطه ای بین بازار ، کلیسا و یا بناهای دیگر به وجود می آورد و همه از توازن طبیعی برخوردار بودند که در سیمای شهر آشکار بود . برای کامیلوزیته قوانین شهرسازی در یک جمله خلاصه می شد و آن اینکه ( شهر باید حافظ منافع و ضامن خوشبختی ساکنین خود باشد ).

◄اتو واگنر و ایجاد فضاهای باز در محله ها
اتو واگنر (1918 – 1841 ) به نسلی تعلق داشت که سخت به صنعت خوشبین بود . واگنر عقاید خود را هنگامی ابراز داشت که تأثیرات عقاید زیته به انتهای خود رسیده بود و فکر ایجاد نواحی خرم و سرسبز در قسمت های مسکونی شهر ، یکی از راه های رهایی از زشتی موجود در این قسمت ها به نظر می رسید .
واگنر برای محله ای مسکونی در وین طرحی پیشنهاد کرد که در آن فضایی باز و نسبتاً وسیع را در مرکز محله پیش بینی کرده بود که خود ، آن را ( مرکز تنفس ) محله می نامید . در این طرح آپارتمان های مسکونی پنج طبقه که ساختن آنها در تمام شهرهای بزرگ اروپا در آن زمان معمول بود تکرار می شود . واگنر از جمله اولین کسانی بود که دریافت شهر مدرن باید بر اساس احتیاجات ساکنان آن ، طرح شود .

◄ابنزر هاروارد و شهرهای باغ مانند
در اواخر قرن 19 از جمله راه حل هایی که برای بسیاری از مسائل سکونت در شهر پیشنهاد شد. فکر ایجاد شهرهای باغ مانند بود . این طرح از جانب ابنزر هاروارد پیشنهاد شد که در آن هاروارد شهر را به چند دایرۀ متحدالمرکز تصویر کرد . بناهای عمومی شهر در مرکز این دایره ها در دور میدانی قرار می گرفتند . بین دایرۀ میانی و بیرونی ، خیابان اصلی شهر به عرض 135 متر قرار می گرفت که دارای چمن و درختانی به عنوان سایه بان بود . خود دایرۀ بیرونی ، نواحی زراعی شهر را به وجود می آورد .و قسمتی نیز برای کارخانه ها ، پیش بینی شده بود . در پارکی مدور در میان شهر ، بناهای عمومی بزرگ ساخته می شدند و تالاری برای کنسرت و سخنرانی اختصاص یافته بود . دور این پارک را ایوانی احاطه می کرد که در دو طرف آن طاق هایی ساخته می شدند ، طاق ها به وسیله پنجره های بزرگ شیشه ای مسدود شده و پنجره ها رو به گلخانه ای باز می شد که مردم را از بدی هوا دور نگه دارد .
اساس این طرح در دورۀ رنسانس نیز به وجود آمده بود . هر چند طرح هاروارد زمینه ای بود در جهت حل و رفع مشکلات شهری اواخر قرن 19 ، ولی فکر شهرهای باغ مانند با آنچه عملاً صورت حقیقت به خود گرفت ، تفاوت داشت و در پس از گذشت نیم قرن آنچه که به نام شهرهای باغ مانند ساخته می شد ، محله های کوچکی بود در اطراف شهر مانند محله هایی در اطراف شهر لندن که در اواخر دهۀ چهرم و پنجم قرن حاضر به وجود آمد . طرح هاوارد به قول خود او ، در حقیقت پیوند بین شهر و روستا بود .

◄طرح لوکوربوزیه
با توجه به عصر ماشین و در نظر گرفتن نیازهای جوامع شهری در دوران پس از انقلاب صنعتی ، لوکوربوزیه طرحی را در رابطه با ساخت شهرها در سال 1922 ارائه داد . در این طرح بخش مرکزی شهر پاسخگوی مناسبی جهت تراکم ترافیک شهر به شمار می رود که در آن فضای سبز و فضای باز به اندازه کافی است . در طرح لوکوربوزیه با توجه به سیستم ترافیک ، سه نوع راه دیده می شود :
راه های مخصوص تمرکز ترافیک سنگین و پخش کالا .
شبکه ای از خیابان های اصلی .
پل های محکم .
در این طرح یک سیستم خط آهن نیز جهت شهر در نظر گرفته شده و همۀ خطوط آهن به ایستگاه های مرکزی در قلب شهر منتهی می شود . در اطراف ایستگاه در یک پارک بزرگ ، ساختمان های اداری چند طبقه و فرشگاه ها و مغازه ها نیز قرار گرفته اند . منطقۀ صنعتی شهر و ایستگاه کالاها به وسیلۀ فضاهای سبز و زمین های باز از شهر جدا می شوند .

◄طرح فرانک لوید رایت
ضرورت یک توسعۀ خطی ، رایت را به پیشنهاد توزیع صنایع ، محیط های باز تجاری ، مسکن و تأسیسات عمومی کشانده که اراضی کشاورزی را در طول شبکه های راه آهن و بزرگراه ها مستقر می سازد . در این طرح ، کلیۀ تسهیلات شهری از فضاهای ورزشی ، هتل ، مسافرخانه ، صنایع و پارکینگ گرفته تا مراکز تجاری ، آموزشی ، اداری و تفریحی پیش بینی شده اند . رایت پیشنهاد می کند که تمام فعالیت ها به طور یکنواخت در همۀ نقاط شهر پراکنده شوند . ولی این طرح زمانی قابل اجرا است که زمان و هزینۀ سفر به حداقل کاهش یابد .

شهرهای فرا صنعتی و جدید در دورۀ معاصر
1 – از نیمۀ دوم قرن 20 میلادی با ظهور کلان شهر ها ، دوران معاصر در شهرنشینی بعد از انقلاب صنعتی آغاز شده است .
2 – مؤلفه ها و نیروی هایی که در این دوره از شهرنشینی باعث ایجاد تغییرات شده عبارت انداز :
جهانی شدن ، انقلاب در مبادلات و ارتباطات و تغییرات ساختاری .
جهانی شدن؛ مشخصه اش ظهور شهرهای جهانی است که در آنها مراکز تجارت جهانی ، مجتمع های ارتباطات راه دور – دانشکده های بین المللی و فروشگاه های معتبر وجود دارد که با همدیگر رقابت می کنند .
تغییرات در مبادلات و تعامل ها به شکل الکترنیکی است و اطلاعات سرمایه و تصمیم گیری ها از این طریق انجام می شود .
روابط چهره به چهره حذف شده و به جای آنها تلفن ( همراه ) ، پست الکترونیکی و شبکه های بین المللی اینترنت جایگزین می شود .
3 – تراکم فعالیت های اجتماعی – اقتصادی کاهش یافته و خانواده ها بیرون از شهر و گاهی با فاصله زیاد از هم در واحدهای مسکونی و به صورت خود کفا و مستقل زندگی می کنند .
4 – حومه های ثروتمند نشین چه از نظر فیزیکی چه از نظر اجتماعی با مرکز شهر فاصله زیادی دارند و در فضایی سبز با چشم انداز زیبای طبیعی ایجاد می شوند .
5 – علیرغم همه پیشرفت ها ، هنوز منطقه روستا شهر در شهرهای فرا صنعتی سرمایه داری دیده می شود که محل سکونت مهاجرین روستایی یا بیگانه و مهاجر از کشورهای دیگر است .
6 – روابط شغلی و طبقه ای ، بیش از روابط خانوادگی اهمیت دارد .
7 – شهرهای بزگ دوره معاصر ، جهان کوچکی از جهان پر وسعت ما هستند که فن آوری های موجود در آنها ، همه زوایای شهری را تحت تأثیر قرار داده است .

منابع
1 – مبانی جغرافیای شهری (دکتر حسین شکوهی و دکتر سید مهدی موسی کاظمی )
2 – مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری ( مهندس اسماعیل شیعه )
3 – کتاب سبز شهرداری ( احمد سعیدنیا )